Centaur in Vézelay
De centaur is een figuur uit de Griekse mythologie. In de standaardvoorstelling is dit wezen half mens, half paard. De benaming hiervoor is voluit hippocentaur (paardencentaur).Men kent ook nog de onocentaur (ezelcentaur), bucentaur (koeiencentaur) en ichtyocentaur (vissencentaur). Men stelt zich de centaur voor als een paard met in plaats van nek en hoofd een menselijk bovenlichaam. Voorbeelden uit de Griekse kunst getuigen ook van een andere bekende anatomie: een centaur gevormd door een volledig mensfiguur, met een
Hercules doodt de centaur. Standbeeld van Giambologna op het Piazza della Signoria in Firenze
"toegevoegd" paardenlichaam (zonder de voorste benen).
Centauren worden meestal afgeschilderd als brute, beestachtige wezens. De centaur Nessus wordt handtastelijk bij Deianeira, de vrouw van Herakles, en tijdens het bewind van Theseus raken ze slaags met de Lapithen, het volk van Pirithoüs, ook na handtastelijkheden.
Er is echter één uitzondering: de wijze centaur Chiron, die teruggetrokken en afgezonderd van de andere centauren leeft. Hij was de leraar-opvoeder van verschillende Griekse helden, o.a. Jason en Achilles en van de jager Actaeon.
Aanvankelijk leefden de nog wilde mensen uit de bossen van Thessalië in holen in de bergen, waar zij zich met rauw vlees voedden. Later gaf de evolutie in de mythe hen een wonderlijk dubbel uiterlijk: tot het middel een man en verder het lichaam van een paard. Hun geschiedenis vinden we terug in die van Gandharva in Indië en die van Lupercus in Rome.